Δικαίωμα της πρόληψης

Η πρωτογενής πρόληψη περιλαμβάνει τις παρεμβάσεις και τις ενέργειες που στοχεύουν στη μείωση της συχνότητας εμφάνισης νοσημάτων, αναπηριών ή βλαβών και πραγματοποιούνται πριν από την εμφάνιση αυτών. Ως τέτοιες δράσεις και ενέργειες ενδεικτικά αναφέρονται η προγεννητική αγωγή, οι εμβολιασμοί, η φυσική άσκηση, η αποφυγή του καπνίσματος, η υγιεινή διατροφή, η προαγωγή ψυχικής υγείας και ευεξίας. 

Η δευτερογενής πρόληψη περιλαμβάνει τις παρεμβάσεις που στοχεύουν στην πρώιμη ανίχνευση μιας υπάρχουσας, αλλά όχι κλινικά ορατής νόσου, προκειμένου η πρόγνωση της νόσου να καθίσταται πλέον ευνοϊκή. Ως τέτοιες παρεμβάσεις ενδεικτικά αναφέρονται τα προγράμματα μαζικού προσυμπτωματικού ελέγχου για τους διαφόρους τύπους καρκίνου και η εκτίμηση του καρδιαγγειακού κινδύνου. 

Η τριτογενής πρόληψη περιλαμβάνει τις παρεμβάσεις, που στοχεύουν στην πρόληψη της ανικανότητας, την αποκατάσταση των βλαβών, καθώς και την πρόληψη των υποτροπών από μία κλινικά ορατή νόσο και την υποστήριξη των ατόμων να αντιμετωπίσουν μακροχρόνια και σύνθετα προβλήματα, καθώς και βλάβες της υγείας τους με στόχο τη βελτίωση της λειτουργικής τους ικανότητας, της ποιότητας ζωής και του προσδόκιμου επιβίωσης. Ως τέτοιες παρεμβάσεις ενδεικτικά αναφέρονται η φυσικοθεραπεία στις περιπτώσεις αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου και η παροχή ανακουφιστικής και υποστηρικτικής φροντίδας σε ασθενείς με απειλητικές για τη ζωή τους νόσους.

Στην Ελλάδα, συντριπτική η έμφαση του συστήματος υγείας και το μεγαλύτερο ποσοστό των πόρων διατίθεται στην περίθαλψη και θεραπεία, ενώ με την εξαίρεση των προγραμμάτων εμβολιασμού, η πρόληψη καταλαμβάνει ένα μικρό ποσοστό των κονδυλίων που αφορούν στην υγεία. 

Ωστόσο, υπήρχε και υπάρχει η δυνατότητα πραγματοποίησης αποζημιούμενων προληπτικών διαγνωστικών εξετάσεων, ανάλογα με το φύλο και την ηλικία. Οι εξετάσεις αυτές περιλαμβάνονται στον ενιαίο κανονισμό παροχών υγείας (ΕΚΠΥ):

• Εξετάσεις προγεννητικού ελέγχου σε γυναίκες και άνδρες με σκοπό τη γέννηση υγιών παιδιών και συγκεκριμένα αιματολογικές εξετάσεις (γενική αίματος, ηλεκτροφόρηση αιμοσφαιρίνης, φερριτίνης, δοκιμασίες εγκλείστων και δρεπάνωσης) για τη διαπίστωση ετεροζυγωτών μεσογειακής αναιμίας και δρεπανοκυτταρικής νόσου. – Προσδιορισμός αντισωμάτων ερυθράς, τοξοπλάσμωσης και κυτταρομεγαλοϊού, για αποκλεισμό συγγενών λοιμώξεων. – Υπερηχογράφημα β-επιπέδου και αυχενικής διαφάνειας, μία φορά στη διάρκεια της εγκυμοσύνης. – Λήψη τροφοβλάστης ή αμνιοπαρακέντηση επί ιατρικών ενδείξεων. – Εξέταση DNA του εμβρύου, εφόσον έχει διαπιστωθεί ότι και οι δύο γονείς έχουν γενετική επιβάρυνση για μεσογειακή αναιμία και δρεπανοκυτταρική νόσο ή άλλη γνωστή γενετική διαταραχή. – Κάλυψη της μεθόδου λήψης του υλικού για έλεγχο καρυότυπου του εμβρύου σε γυναίκες άνω των 35 ετών.
• Για την πρώιμη διάγνωση του καρκίνου του μαστού, μαστογραφία κάθε δύο(2) χρόνια σε γυναίκες ηλικίας από σαράντα (40) έως πενήντα (50) ετών, και κάθε χρόνο σε γυναίκες ηλικίας άνω των πενήντα (50) ετών ή σε γυναίκες άνω των τριάντα πέντε (35) ετών, εφόσον οι τελευταίες ανήκουν σε ομάδα υψηλού κινδύνου. Για την τελευταία περίπτωση απαιτείται παραπομπή ειδικού γιατρού.
• Για την πρώιμη διάγνωση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, τεστ PAP κάθε χρόνο σε όλες τις γυναίκες από την έναρξη της σεξουαλικά ενεργούς ζωής, ή ανίχνευση υψηλού κινδύνου τύπων HPV-DNA test, κάθε πέντε (5) χρόνια από την ηλικία των είκοσι ενός (21) ετών μέχρι την ηλικία των εξήντα (60) ετών.
• Για την πρώιμη διάγνωση του καρκίνου του προστάτη, έλεγχος προστατικού αντιγόνου (PSA) κάθε δύο (2) χρόνια σε άνδρες άνω των πενήντα (50) ετών και κάθε χρόνο σε άνδρες ηλικίας άνω των εξήντα (60) και ως ογδόντα (80) ετών.
• Για την πρόληψη των καρδιοπαθειών, εξετάσεις χοληστερόλης, ολικής και κλασμάτων υψηλής και χαμηλής πυκνότητας, καθώς και τριγλυκεριδίων, με σκοπό τη διάγνωση δυσλιπιδαιμιών, κάθε πέντε (5) χρόνια σε άνδρες και γυναίκες από δεκαπέντε (15) έως τριάντα (30) ετών και κάθε τρία (3) χρόνια σε άνδρες και γυναίκες άνω των τριάντα (30) ετών.
• Για την πρώιμη διάγνωση του καρκίνου του παχέος εντέρου, μικροσκοπική εξέταση ανίχνευσης αιμοσφαιρίνης στα κόπρανα κάθε δύο (2) χρόνια σε άνδρες και γυναίκες ηλικίας πενήντα (50) έως εβδομήντα (70) ετών, και κολονοσκόπηση κάθε πέντε (5) έτη σε άνδρες και γυναίκες ηλικίας πενήντα (50) ετών και άνω ή κάθε έτος σε άνδρες και γυναίκες ηλικίας σαράντα (40) ετών και άνω, εφόσον ανήκουν σε ομάδα υψηλού κινδύνου. Στην τελευταία περίπτωση απαιτείται παραπομπή ειδικού ιατρού.
• Για την πρόληψη και διάγνωση του σακχαρώδη διαβήτη, εξετάσεις γλυκόζης αίματος, γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης (HBAlc) και δοκιμασία ανοχής γλυκόζης κάθε πέντε (5) χρόνια σε άνδρες και γυναίκες από δεκαπέντε (15) έως πενήντα (50) ετών και κάθε τρία (3) χρόνια σε άνδρες και γυναίκες άνω των πενήντα (50) ετών. Επίσης, κάθε δυο (2) χρόνια σε άτομα με υψηλό κίνδυνο εμφάνισης σακχαρώδη διαβήτη, όπως α) συγγενείς α’ βαθμού με διαβήτη (κληρονομικότητα), β) άτομα με ΒΜΙ>30, γ) γυναίκες με πολυκυστικές ωοθήκες, δ) γυναίκες με ιστορικό διαβήτη κύησης, και ε) ασθενείς που πάσχουν από αρτηριακή υπέρταση και δυσλιπιδαιμία.

Πολύ σημαντικό βήμα προς την ενίσχυση και διασφάλιση του δικαιώματος στην πρόληψη είναι ο νόμος 4675/2020 με τίτλο «Πρόληψη, προστασία και προαγωγή της υγείας ανάπτυξη των υπηρεσιών δημόσιας υγείας και άλλες διατάξεις» που ορίζει ότι στο πλαίσιο της πολιτικής της δημόσιας υγείας περιλαμβάνονται ο έλεγχος και η διαχείριση των μείζονων παραγόντων κινδύνου για την υγεία των πολιτών, υπό την ευθύνη του Κράτους.

Ο νόμος αυτός περιλαμβάνει βασικές αρχές που διέπουν τις πολιτικές δημόσιας υγείας, όπως η πρόληψη, προστασία και βελτίωση της υγείας του πληθυσμού και ιδιαίτερα των ευπαθών ομάδων και ταυτόχρονα προβλέπει την εκπόνηση πενταετούς Σχεδίου Δράσης για τη Δημόσια Υγεία

Ταυτόχρονα θεσπίζεται το Εθνικό Πρόγραμμα Πρόληψης με την ονομασία «ΣΠΥΡΟΣ ΔΟΞΙΑΔΗΣ», το οποίο εντάσσεται στο πενταετές Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τη Δημόσια Υγεία. Το Εθνικό Πρόγραμμα «ΣΠΥΡΟΣ ΔΟΞΙΑΔΗΣ» αποτελείται από δράσεις δημόσιας υγείας στα πεδία της πρωτογενούς, δευτερογενούς και τριτογενούς πρόληψης, που υλοποιούνται με ευθύνη του Υπουργείου Υγείας, παρέχονται δωρεάν από τους οριζόμενους στο πρόγραμμα δημόσιους ασφαλιστικούς φορείς και υλοποιούνται με σύμπραξη των καθοριζόμενων στα επιμέρους προγράμματα της παραγράφου 3 του παρόντος εποπτευόμενων οργανικών μονάδων και φορέων υπηρεσιών δημόσιας υγείας, συμπεριλαμβανομένων και νομικών προσώπων δημοσίου και ιδιωτικού δικαίου.

Το Εθνικό Πρόγραμμα «ΣΠΥΡΟΣ ΔΟΞΙΑΔΗΣ» αποτελείται από τα ακόλουθα επιμέρους προγράμματα δημόσιας υγείας προς όφελος της υγείας των πολιτών:

Α) Σε επίπεδο πρωτογενούς πρόληψης τα προγράμματα αυτά είναι:

1. i) Το Εθνικό Πρόγραμμα Προαγωγής της Σωματικής Άσκησης και της Υγιεινής Διατροφής (ΕΠΠΣΑΥΔ) για τον έλεγχο και τη διαχείριση των παραγόντων κινδύνου, που σχετίζονται με την κακή διατροφή και την έλλειψη της σωματικής άσκησης.

α) Βασικοί άξονες εφαρμογής του παρόντος προγράμματος ως προς την προαγωγή της υγιεινής διατροφής είναι:

αα) η υποβολή προτάσεων για την υλοποίηση σχετικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων κατά προτεραιότητα σε εκπαιδευτικούς παιδιών σχολικής και προσχολικής ηλικίας, με τη συνεργασία του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων και του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ),

αβ) η υλοποίηση εκστρατείας ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των γονέων και του γενικού πληθυσμού για τα οφέλη της υγιεινής διατροφής,

αγ) η συνεργασία με τα συναρμόδια Υπουργεία και τους δημόσιους φορείς, με σκοπό τη βελτίωση της υγιεινής διατροφής σε συνάρτηση με τους βασικούς παράγοντες κινδύνου που απορρέουν από την κακή διατροφή,

αδ) η συνεργασία της Πολιτείας με τη βιομηχανία τροφίμων για τη βελτίωση της σύστασης κατά την παραγωγή τυποποιημένων βιομηχανικών τροφών, με στόχο τη μείωση προσθήκης άλατος, σακχάρων, κορεσμένων λιπαρών οξέων και βιομηχανικώς παραγομένων trans λιπαρών οξέων,

αε) η τήρηση της θεσμοθετημένης λίστας των τροφίμων που επιτρέπεται να διατίθενται στα κυλικεία των σχολείων.

β) Οι αντίστοιχοι άξονες εφαρμογής του Προγράμματος ως προς την ανάδειξη του ρόλου της φυσικής άσκησης είναι:

βα) η υποβολή προτάσεων για την εφαρμογή παρεμβατικών προγραμμάτων για τη βελτιστοποίηση των χώρων και των όρων άθλησης στο σχολικό περιβάλλον, με τη συνεργασία του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων και του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ),

ββ) η συνέργεια με τους ΟΤΑ α’ και β’ βαθμού ως προς την υποστήριξη προγραμμάτων άθλησης στις κατά τόπους αθλητικές εγκαταστάσεις, καθώς και η διαμόρφωση προγραμμάτων άθλησης για όλες τις ηλικιακές ομάδες του πληθυσμού,

βγ) η ανάληψη κοινής δράσης με το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων και το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού για την παροχή πρόσθετων κινήτρων άθλησης στις υποδομές κάθε βαθμίδας εκπαίδευσης,

βδ) η παροχή δυνατότητας χρήσης ανοικτών χώρων άθλησης στο σχολικό περιβάλλον και εκτός του χρονικά καθορισμένου ωραρίου εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων υπό τους αναγκαίους όρους επίβλεψης,

βε) η παροχή δυνατότητας στο μαθητικό δυναμικό της χώρας για συμμετοχή σε πρόσθετες, οργανωμένες με την πρωτοβουλία της πολιτείας, αθλητικές δραστηριότητες εντός και εκτός του υφιστάμενου σχολικού προγράμματος φυσικής αγωγής,

βστ) η διαμόρφωση προγραμμάτων ενημέρωσης της μαθητικής νεολαίας για εξειδικευμένους τομείς αθλητικής δραστηριότητας,

βζ) η παροχή δυνατότητας διασύνδεσης με θεσμικούς δημόσιους φορείς υποστήριξης και προαγωγής ειδικών δραστηριοτήτων σωματικής άθλησης,

βη) η υποβολή προτάσεων για την επικαιροποίηση των προγραμμάτων φυσικής αγωγής στα σχολεία με βάση τη σύγχρονη γνώση, με τη συνεργασία του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων και του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ),

βθ) η διαμόρφωση κινήτρων για την ανάπτυξη ή την επέκταση προγραμμάτων φυσικής αγωγής και άσκησης στους χώρους εργασίας,

βι) η υλοποίηση εκστρατείας ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του πληθυσμού σε ό,τι αφορά τα πλεονεκτήματα της φυσικής άσκησης.

γ) Με κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομικών, Παιδείας και Θρησκευμάτων, Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, Υγείας, Πολιτισμού και Αθλητισμού και Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων προσδιορίζεται η κάθε επιμέρους αναλαμβανόμενη δράση πρόληψης της υγείας των πολιτών, εξειδικεύονται οι επιμέρους δράσεις του προγράμματος στο πλαίσιο των ανωτέρω, ορίζεται ο τρόπος σύμπραξης των συναρμόδιων δημόσιων αρχών, ο τρόπος εγγραφής των πολιτών και η διαδικασία συμμετοχής τους, υποδεικνύονται οι φορείς, που συμπράττουν στην υλοποίηση των συγκεκριμένων δράσεων και ορίζεται η διαδικασία επικαιροποίησης του προγράμματος ανά τακτά χρονικά διαστήματα.

1. ii) Το Εθνικό Πρόγραμμα Μείωσης της Επιβλαβούς Κατανάλωσης του Αλκοόλ (ΜΕΚΑ) για τον περιορισμό των παραγόντων κινδύνου από την αλόγιστη έκθεση στο αλκοόλ.

α) Οι βασικοί άξονες εφαρμογής του παρόντος προγράμματος είναι οι ακόλουθοι:

αα) η υποβολή προτάσεων για την εφαρμογή εκπαιδευτικών προγραμμάτων κυρίως στα σχολεία για τις βλαπτικές συνέπειες της επιβλαβούς κατανάλωσης αλκοόλ, με τη συνεργασία του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων και του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ),

αβ) η εντατικοποίηση ελέγχων στα σημεία διάθεσης αλκοόλ, ιδίως, ως προς κάθε πράξη παράνομης διάθεσης σε ανηλίκους,

αγ) η διατύπωση προτάσεων επικαιροποίησης και αυστηροποίησης των κυρώσεων για τις παραβάσεις που προβλέπει η ισχύουσα νομοθεσία,

αδ) η ενίσχυση των κέντρων απεξάρτησης και η εκστρατεία ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του πληθυσμού με έμφαση στους ανηλίκους, τους οδηγούς και τις εγκύους,

αε) η διαμόρφωση δομών τηλεφωνικής υποστήριξης και επικοινωνίας ως προς την εξάρτηση από το αλκοόλ,

αστ) η εφαρμογή παρεμβάσεων με επίκεντρο τους ανήλικους, τις εγκύους και άτομα με προβληματική συμπεριφορά, που σχετίζεται με την αλόγιστη κατανάλωση αλκοόλ, καθώς και παρεμβάσεων για την ορθή οδική συμπεριφορά.

Β) Σε επίπεδο δευτερογενούς πρόληψης τα προγράμματα αυτά είναι:
i) Το Εθνικό Πρόγραμμα Προσυμπτωματικού Ελέγχου (ΕΠΠΕ), το οποίο απευθύνεται στον γενικό πληθυσμό για την πρώιμη ανίχνευση νοσημάτων υψηλού επιπολασμού. Στο ΕΠΠΕ εμπεριέχονται δράσεις πρόληψης, συμπεριλαμβανομένης της καθιέρωσης προληπτικών διαγνωστικών εξετάσεων των πολιτών για τον καρκίνο του μαστού, του τραχήλου της μήτρας και του παχέος εντέρου, τον καρδιαγγειακό κίνδυνο και την έγκαιρη διάγνωση του ανευρύσματος της κοιλιακής αορτής.

1. ii) Το Εθνικό Πρόγραμμα Συστηματικού Προγεννητικού και Περιγεννητικού Ελέγχου (ΕΠΠΓΕ), το οποίο απευθύνεται στον πληθυσμό για την προάσπιση της υγείας του κατά την προγεννητική και περιγεννητική περίοδο. Το Πρόγραμμα περιλαμβάνει δέσμη των επιστημονικά συνιστώμενων εργαστηριακών ελέγχων κατά την προγεννητική περίοδο, καθώς και την επέκταση του Εθνικού Προγράμματος Προληπτικού Ελέγχου Νεογνών (ΕΠΠΕΝ), ώστε η πρώιμη διάγνωση να αφορά στο σύνολο των σπάνιων αλλά σοβαρών νοσημάτων, που επιδέχονται θεραπείας και μπορούν να καταστούν ελεγχόμενα.

Γ) Σε επίπεδο τριτογενούς πρόληψης το πρόγραμμα αυτό είναι το Εθνικό Πρόγραμμα Ψυχοκοινωνικής Ένταξης και Αποκατάστασης για άτομα με σοβαρά Ψυχοκοινωνικά Προβλήματα (ΕΠΨΕΑΑΨΥΠ), το οποίο περιλαμβάνει παρεμβάσεις που αφορούν στην εργασιακή ένταξη των ατόμων αυτών, στοχεύοντας στη μείωση του φορτίου των ψυχικών διαταραχών στους πάσχοντες, τις οικογένειές τους και την κοινότητα γενικά.

Σύμφωνα με το νόμο η προσωποποιημένη ενημέρωση ενός εκάστου πολίτη για τον χρόνο και τον τρόπο συμμετοχής του στα Εθνικά Προγράμματα αποτελεί υποχρέωση της Πολιτείας. Παράλληλα σημαντικό εργαλείο για την εφαρμογή των προγραμμάτων προληπτικού και προσυμπτωματικού ελέγχου, καθώς και την εφαρμογή και παρακολούθηση των προγραμμάτων εμβολιασμού είναι ο Προσωπικός Γιατρός, στον οποίο δύναται να εγγραφεί και να απευθύνεται κάθε πολίτης. 

Με βάση τα ανωτέρω έχει ξεκινήσει και υλοποιείται το πρόγραμμα Φώφη Γεννηματά για την πρόληψη του καρκίνου του μαστού, στο οποίο μπορεί να συμμετάσχει κάθε γυναίκα ηλικίας 50 ετών έως και 69 ετών η οποία διαθέτει Αριθμό Μητρώου Κοινωνικής Ασφάλισης (ΑΜΚΑ) και περιλαμβάνει εξέταση Ψηφιακής Μαστογραφίας για όλες τις γυναίκες-δικαιούχους, κλινική εξέταση (σε περίπτωση ευρήματος) και υπερηχογράφημα (σε περίπτωση ευρήματος ή ανάγκης περαιτέρω διερεύνησης). Αναλυτικές πληροφορίες μπορεί να δει κανείς στην ιστοσελίδα https://mastografia.gov.gr/ 

Θα ακολουθήσει το αντίστοιχο πρόγραμμα για προληπτικές διαγνωστικές εξετάσεις για τον Καρκίνο του τράχηλου της μήτρας για γυναίκες που ανήκουν στην ηλικιακή ομάδα μεταξύ είκοσι ενός (21) και εξήντα πέντε (65) ετών, το πρόγραμμα για τα καρδιαγγειακά για άνδρες και γυναίκες ηλικίας 30-70 και ετών, που θα περιλαμβάνει εξετάσεις για το λιπιδαιμικό προφίλ και μεταβολικό σύνδρομο και το Πρόγραμμα Πρόληψης καρκίνου παχέος εντέρου για άνδρες και γυναίκες, 50-70 ετών, που θα περιλαμβάνει κολονοσκόπηση.

Καίριας σημασίας αποτελεί και η ένταξη στο Σύστημα Ηλεκτρονικής Συνταγογράφησης των διαγνωστικών εξετάσεων «Έλεγχος παρουσίας μεταλλάξεων γονιδίων BRCA 1,2» για γυναίκες με οικογενειακό ιστορικό καρκίνου μαστού ή γεννητικών οργάνων.

Παράλληλα, ένα από τα πιο σημαντικά μέσα πρόληψης της ιατρικής επιστήμης είναι ο εμβολιασμός, που έχει σώσει εκατομμύρια ζωές. Στη χώρα μας δημοσιεύεται με βάση το άρθρο 4 παρ. 3 περ iii του Νόμου 4675/2020 το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών Ενηλίκων και το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών Παιδιών και Εφήβων, που ορίζουν ποια εμβόλια παρέχονται δωρεάν και σε ποιους. Η συνταγογράφηση όλων των εμβολίων, μάλιστα, παρέχεται σε όλους ανεξαιρέτως τους ανασφάλιστους πολίτες από ιατρούς τόσο στο δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα.

Τέλος, για την καταπολέμηση ενός από τους πιο σημαντικούς παράγοντες επιβάρυνσης της υγείας, του καπνίσματος, λειτουργούν σε πολλά νοσοκομεία και δημόσιες δομές ιατρεία διακοπής καπνίσματος, που ιδρύθηκαν με το άρθρο 30 του Ν. 4238/2014, και στα οποία μπορούν να απευθυνθούν οι πολίτες. Στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Υγείας υπάρχει η σχετική λίστα με τα στοιχεία επικοινωνίας.

• Αρθρο 4. Παρ. 1 Περ. δ, υπ’ αριθμ. 10976/10.02.2017 Υπουργική απόφαση (ΦΕΚ 662/Β/02.03.2017): Δικαιώματα ληπτών/ληπτριών υπηρεσιών υγείας.
• Άρθρο 5  ΕΑΛΕ/Γ.Π. 80157/31.10.2018 Κοινή Υπουργική Απόφαση (ΦΕΚ 4898/Β/01.11.2018): Πρόληψη και προαγωγή υγείας ΕΚΠΥ
• Άρθρο 36 Ν. 4931/2022: Εισαγωγή του θεσμού του Προσωπικού Γιατρού
• Άρθρο 30 Ν. 4238/2014: Ιατρεία Διακοπής Καπνίσματος
• Νόμος 4675/2020: Πρόληψη, προστασία και προαγωγή της υγείας ανάπτυξη των υπηρεσιών δημόσιας υγείας και άλλες διατάξεις
• Αριθ. Πρωτ. Δ1α/Γ.Π.οικ.7610 Απόφαση: Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών Ενηλίκων 2023
• Αριθ. Πρωτ. Δ1α/Γ.Π.οικ.7601 Απόφαση: Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών Παιδιών και Εφήβων 2023
• Αριθμ. Δ1β/Γ.Π.οικ. 66354 (ΦΕΚ Β’ 6001/24.11.2022) Υπουργική Απόφαση: Ειδικότερα θέματα υλοποίησης της Δράσης δημόσιας υγείας «Προληπτικές Διαγνωστικές Εξετάσεις για τον Καρκίνο του Τραχήλου της Μήτρας».
• Άρθρο 1 περ δ ΓΠοικ 30268/30.05.2022 Υπουργικής Απόφασης (ΦΕΚ 2673/Β/31.05.2022) Συνταγογράφηση εμβολίων σε ανασφάλιστους πολίτες.
• Κοινή Υπουργική Απόφαση Γ2(δ)/οικ.61919/10.08.2018 (ΦΕΚ Β ́3969): ενσωμάτωση στο Σύστημα Ηλεκτρονικής Συνταγογράφησης των διαγνωστικών εξετάσεων «Έλεγχος παρουσίας μεταλλάξεων γονιδίων BRCA 1,2», στην Κατηγορία: «Γενετικές Εξετάσεις Κληρονομούμενου Καρκίνου».